De geschiedenis van Lyon

Ligging Lyon in het huidige Frankrijk	De Kelten in Europa en Anatolië, vroeger en nu: ██ Hallstatt kerngebied, rond de 6e eeuw v.Chr. ██ Andere delen van Europa waar vroeger Kelten woonden. ██ De zes overgebleven Keltische gebieden. ██ Gebieden waar nu nog een Keltische taal wordt gesproken.	Gallia est omnis divisa in partes tres

0 500 1000 1500 1789 1870 2000

Romeins	‘Bourgondisch’	Karolingers	Capetingers			Orléans /Bourbons
			Romaans	Gotisch	Flamboyant gotisch/ Renaissance		Barok	Classi- cistisch
					Zijdehandel/ Zijdeweverij				Zijdeweverij

bloeiperiode

grote bloei

Het ontstaan

Er zijn twee Keltische nederzettingen gevonden die van vóór de Romeinse overheersing dateren. De eerste bevond zich op de heuvel van Fourvière, op de rechteroever van de Saône. De tweede - van de Gallische stam van de Segusiavi- lag tussen de Rhône en de Saône ( dit gebied heet nu Presqu`île).

De eerste Romeinse nederzetting was een legerbasis van Julius Caesar in 58 v.Chr. op de heuvel van Fourvière. In 43 v.Chr. werd Lugdunum (Colonia Copia Claudia Augusta Lugdunum) gesticht door Lucius Munatius Plancus. De naam is ontleend aan de Keltische zonnegod Lugh (1).

Waar Saône en Rhône samenvloeien	Pre-Keltische resten	Plattegrond Vieux-Lyon	Lugdunum ontstond op de Fourvière heuvel- amfitheater aan overkant	Detail met tempels, theater,odeion en renbaan	Lugdunum middelpunt Romeinse handelswegen

Het hele Gallische gebied was door de Romeinen onderverdeeld in:

. Gallia Cisalpina (ten zuiden van de Alpen)

. Gallia Transalpina (ten westen van de Alpen)

-Gallia Narbonensis provincia

-Gallia Comata (tussen Rijn en Pyreneeën) (2)

-Gallia Belgica

-Gallia Aquitania (3)

-Gallia Lugdunensis (=Celtica)

Lugdunum werd de hoofdstad van Gallia Lugdunensis.

Vanaf ongeveer 15 v. Chr. ( tot 38 n. Chr.) mocht Lugdunum zilveren keizerlijke munten te slaan en kreeg daarom een van de cohortes urbanae toegewezen om dit proces te beschermen

In 12 v.Chr. liet Drusus op de samenvloeiing van de Saône en de Rhône een altaar bouwen dat werd gewijd aan Rome en keizer Augustus. Het werd het centrum van de keizerlijke cultus in Gallia Comata. Verschillende afgevaardigden van de drie Gallische provincies, kwamen er samen en vierden er elk jaar op 1 augustus de cultus van Rome en keizer Augustus. Later vloeide daar een soort van provinciale vergadering uit voort voor de vertegenwoordiging van de “60 Naties van Gallië”. Claudius deed aan de Senaat een voorstel om Galliërs het recht te geven Senator te worden. Een bronzen tablet met de hele tekst hiervan is gevonden in 1528 (nu in Gallo-Romeins museum)

De aquaducten (rode lijnen)	Het theater en het Odeion (plattegrond in museum )	Het theater in het Parc Archéologique	De toneelwand van het theater was 30 m.
Het oorspronkelijke amfitheater	en zoals het er nu bijligt	Renbaan op mozaïek (Gallo-Rom.museum)	Het tablet van Claudius
De Gallische god Sucellus – in Rom. tijd ‘Dis Pater’= ‘hij die leven geeft’ met bijl, kom en hond	Tutela, de beschermster der steden (met stadsmuren op haar hoofd)	Tempel op de Fourvière heuvel; op bijna dezelfde plek werd de basiliek gebouwd	Doorsnede van dezelfde tempel. Slechts de kelders zijn gevonden. Rest is reconstructie

Augustus bouwde een keizerlijk paleis en een theater dat uiteindelijk 11.000 zitplaatsen had. Er kwam een tempel, een amfitheater (des Trois Gaules), een forum en thermen en keizer Claudius (in Lugdunum geboren) liet aquaducten aanleggen. In de 2de eeuw kreeg de stad een Odeion met 3000 plaatsen (4)

Lugdunum was van de Gallische steden de stad met het grootste aantal inwoners (ca. 32.000). De stad was opgedeeld in verschillende wijken. De woonwijken lagen vooral in het zuiden. Er waren handelscontacten met Germanië, Italië en het Oosten over land en via de Rhône en de Saône.

De stad had een van de eerste christelijke gemeenschappen in het Romeinse Rijk. Deze was ontstaan dankzij de vele Oosterse handelaars en reizigers die zich in de stad hadden gesetteld. In 177 n.Chr . waren er christenvervolgingen waarbij Saint-Blandine de martelaarsdood vond (in het amfitheater).

In 197 werd de stad tijdens de Romeinse burgeroorlog voor een deel verwoest. Vanaf 250 begonnen de Romeinen zich te concentreren op de Rijngrens en verloor de stad zijn prominentie aan Augusta Treverorum (Trier). Na Germaanse invasies, tegen het eind van de derde eeuw, waarbij ook het voor de stad levensbelangrijke Romeinse aquaducten onbruikbaar werden, raakte de stad in verval. Op de Fourvière(heuvel) bevindt zich nu een Parc Archéologique met het Gallo-Romeinse museum en de restanten van het theater en het Odeion. De resten van het amfitheater zijn ook nog vindbaar, hoewel niet bezichtigbaar, maar de ‘amfi’vorm is niet meer te herkennen.

In 460 n.Chr. werd Lugdunum het centrum van het Bourgondische Koninkrijk. In 725 werd de stad door de Saracenen geplunderd. Het stadscentrum verplaatste zich naar de rechteroever van de Saône waar men wel genoeg drinkwater had en de rivier dichtbij was ten behoeve van de handel.

Plattegrond Lyon 1100- 1700	Kathedraal Saint-Jean Romaans- gotisch	De astronomische klok; wijzerplaat elke 66 jaar te vervangen	De Traboules –dwarsstraten op de hoofdstaat	Hoofdstraat met Renaissancehuizen	Trappenhuis; veel huizen hadden ‘Italiaanse’ kleuren
Huizen met loggia`s	En altijd een eigen bron	Musée Gadange	Nog een traboule	Een wandeling langs 18/19^de eeuwse traboules	Uitbreiding naar Presqu`île
Barok en classicisme	Houten voetgangersbrug	Het nieuwe stadhuis	Rhône en Saône in beeld	Place Bellecour

Er volgde een lange periode van stilstand, totdat in de 11e eeuw de Kerk de stad een nieuwe impuls gaf, door Lyon de zetel van de Primaat (aartsbisschop) van Gallië te geven. De Abdij Saint Martin D’Ainay en de gotische kathedraal Saint Jean met astronomische klok ontstonden. Maar de kooplieden en ambachtslieden kwamen in opstand en dwongen de aartsbisschop hen het recht op zelfbestuur te geven. De stad groeide door de gunstige ligging op het kruispunt van handelswegen en de vier jaarmarkten die het mocht houden. De Franse koningen woonden er vaak, onderweg naar de Italiaanse gebieden waar ze expansie nastreefden. Ze vochten er mede op verzoek van verdreven Italiaanse families als de Gadange (vijanden van de Medici).

Omdat het vlak bij Italië lag, kwam Lyon als eerste Franse stad in aanraking met de Renaissance.

De Romaanse en Gotische huizen in de wijk Vieux Lyon werden vervangen door flamboyant-gotische maar vaker nog door renaissance-stadspaleisjes. Renaissancehuizen hebben vierkante ramen; alles is symmetrisch en dat staat ‘ver van de natuur’.

De‘traboules’ overdekte doorgangen, (uit het Latijn: transambulare=doorheenlopen) in de Oude Stad werden zo gebouwd omdat er geen ruimte was voor echte straten.

De (latere) traboules in Croix-Rousse (17^de/18^de eeuw) ontstonden omdat de zijdewevers of ‘canuts’ hun textiel gemakkelijk van het ene atelier naar het andere kunnen brengen zonder dat de stoffen beschadigd werden).(5)

De stad kreeg als eerste stad een drukpers (alleen met toestemming van de koning te gebruiken!).

Frans 1 stimuleerde naast de verkoop van zijde, ook het weven ervan en de stad had een goed ontwikkeld banksysteem, wat heel prettig voor de koning was en veel ondernemingen aantrok.

In de 17^de eeuw was de westelijke oever van de Saône te vol geworden voor de rijke kooplieden en zijdewevers. Op het Presqu`île werd een nieuwe stadswijk opgezet waarbij de moerassen aan de linkeroever van de Rhône werden drooggelegd en Place Bellecour werd gecreëerd. Daar werden grote huizen in classicistische stijl gebouwd. Er ontstonden nieuwe gebouwen als kloosters, ziekenhuizen en een nieuw stadhuis. Er werden ook veel technische uitvindingen gedaan (Ampère/

Montgolfier-heteluchtballon)

De Franse Revolutie maakte een abrupt eind aan deze expansie, omdat de radicalen in Parijs (de Jakobijnen) Lyon te royalistisch (=op de hand van de koning) vonden. Het revolutionaire leger belegerde Lyon en de stad moest zich overgeven, waarbij de vestingwerken werden ontmanteld, de huizen rond Bellecour werden gesloopt en de stad ook haar naam verloor (de nieuwe naam werd Ville-Affranchi= Bevrijde Stad). Toen Napoleon de macht overnam, verbeterde de situatie snel.

Plattegrond Lyon 1800- 1900 met Croix – Rousse (nieuwe woonwijk van de wevers) in het noorden van deze kaart	De vaten waarin de natte zijde werd opgeslagen vóór betaling; 24 uur lang werd het vocht afgevoerd;	Het overspoelen van grote klossen naar kleine klosjes	Jacquard weefgetouw	De 19^de eeuwse opera met 20^ste eeuwse opbouw (en podium vanwege de Open Dag)
Het museum Lumière	Ingang van het museum	De Lumière villa (schaalmodel)	Deel van trappenhuis	De werkplaatsen (zijn weg)

Even na 1800 vond Jacquard het ponskaartweefgetouw uit (het begin van de computer!). De zijde-industrie floreerde steeds meer. Zeer belangrijk werd daarom Louis Pasteur die ontdekte hoe de ziekte onder de zijderupsen (1853 ontstaan) voorkomen kon worden.

De weefgetouwen werden groter en de wevers moesten verhuizen naar de heuvel aan de noordkant van het Presqu`île, de Croix Rousse, waar meer ruimte was.

In het Maison des Canuts worden (zijde)weefdemonstraties gegeven en in het Musée Historique des Tissus is heel veel over de geschiedenis van de weverij te zien. In het naastliggende Musée des Arts Decoratifs bevindt zich het meubilair etc. van de bourgeoisie.

Eind 19^de eeuw werd in Lyon door de familie Lumière de film uitgevonden. Een van hen vond daarnaast bijv. ook nog de kunstarm uit—ideaal voor alle oorlogsinvaliden!

Op de Fourvièreheuvel werd in 1870 een basiliek gebouwd vanwege een belofte dat die er zou komen als de Pruisen de stad niet zouden bezetten (Frans-Duitse oorlog 1870-1871). Zo geschiedde! Hij lijkt op de Sacré Cœur en bevat alle stijlen. Vlak ernaast staat de Tour Métallique, een kopie van de Eiffeltoren, maar hoewel slechts 1/3 van de grootte ervan, vanwege de ligging op de heuvel toch uitstekend boven de basiliek (en dat gaf natuurlijk ‘geestelijke’ problemen!)

De Fourvière heuvel met Basiliek en ‘Eiffel’toren		Alle stijlen maar duidelijk ook veel Moors			De ‘Eiffel’apart
Uitzicht vanaf de Fourvière heuvel : de Opera, de Hallen			De Hallen ‘inside’	Geschilderde gevels, soms met klein echt raampje
Rechts: ook niet echt!	Uitzichten vanaf het water		Jeu de boules	Open Dag cultuur Lyon	en waar geen tijd meer voor was! bijv.: Musée des Beaux-Arts

Inmiddels staan alle (genoemde) oude wijken van Lyon, die in de jaren `60 van de 20^ste eeuw zijn gerestaureerd, op de Werelderfgoedlijst. De Hallen zijn ook een bezichtiging waard. Het woord suggereert iets ouds (als in Parijs), maar ze zijn heel modern en alle chic van de wereld is er te koop!

En verder is een boottocht over de Saône na een vermoeiende traboules-wandeling ook zeer aan te bevelen.

Kortom: 4 dagen is te kort! (mei 2011)

Bron: Dominicusgids Auvergne (Ardèche/Lyon/Beaujolais), Eric Strijbos (2004) en diverse websites over de geschiedenis van Lyon

Noten:

(1)Lugdunum is eigenlijk een Romeins-Keltische benaming. De oudste Keltische vorm is teruggevonden op een zilvermunt uit het jaar 42 v.Chr. en luidt “Lugudunon”. Vanaf de romanisering werd eerst de naam Lugudunum gebruikt. “lugu” is de naam van de Keltische zonnegod, “dunum” betekent heuvel of berg. Lugdunum betekent dus “heldere heuvel”. De Dominicus reisgids geeft ook daarnaast ook de naam ‘ ravenheuvel’. Omdat steden vroeger hun plaats kregen naargelang de geografische voordelen in het landschap werd deze benaming dan ook voor andere steden gebruikt in de Romeinse tijd. Er waren drie verschillende steden die Lugdunum heetten. Lugdunum Batavorum was het huidige Katwijk, nabij Leiden, in Nederland. Lugdunum Convenae was het huidige St. Bertrand-de-Cominges in Frankrijk. De bekendste en belangrijkste stad was Colonia Copia Claudia Augusta Lugdunum (Lyon).

(2) Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur ( begin van Caesar’s De Bello Gallico).

(3) In bijna al deze "Gallia's" werden verwante dialecten van dezelfde Keltische taal gesproken. In Aquitania werd een geheel andere taal gesproken, verwant aan het Baskisch en (waarschijnlijk) aan het thans uitgestorven Iberisch. Het is om geografische redenen dat Caesar dit gebied tot "Gallia Comata" rekende.

(4)Een odeion werd voor voordrachten en zang- en muziekvoorstellingen gebruikt. Gewoonlijk was het cirkelvormig en in tegenstelling tot theaters overdekt.

(5)door de traboules had Lyon in WOII prachtige schuilplaatsen voor het verzet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Lyon het centrum van het Franse Verzet. Dit kwam vooral omdat de stad tot en met 1942 bij onbezet gebied hoorde. Daarnaast heeft Lyon een strategische ligging, zo vlak bij Italië. Ook komen hier vele belangrijke wegen samen, waardoor het voor de kopstukken van het verzet makkelijk was om hier samen te komen, maar ook weer snel te “verdwijnen”

Terug naar de pagina Eerdere reizen of naar de Homepage van Charlotte Anna Hansson